Wydawnictwa

Jan Szczepkowski – kronikarz Pruszkowa. Wspomnienia, artykuły, felietony. Tom II: 1934-1963

Drugi tom antologii pism wybranych Jana Szczepkowskiego – pruszkowskiego literata, dziennikarza, podróżnika i działacza społecznego – obejmuje teksty z lat 1934-1963. W tomie znalazły się m.in. artykuły, felietony i reportaże publikowane w „Głosie Pruszkowa” w latach 1934–1939, teksty wspomnieniowe z okresu Powstania Warszawskiego, a także niepublikowane wcześniej powojenne artykuły poświęcone historii Pruszkowa. Tekstom Szczepkowskiego towarzyszy kilkadziesiąt fotografii z epoki, wycinków prasowych, dokumentów i mapek, pozwalających zorientować się współczesnemu czytelnikowi w topografii dawnego Pruszkowa. Wybór tekstów i opracowanie: Maciej Boenisch; redakcja: Małgorzata Bojanowska.

Jednodniówka okolicznościowa „Łączniczka” (2023)

Ośmiostronicowa jednodniówka „Łączniczka” towarzyszyła przygotowanej na Noc Muzeów 2022 wystawie „W konspiracji. Działalność Wojskowej Służby Kobiet w VI Rejonie „Helenów” VII Obwodu «Obroża» AK w latach 1939-1945…”. Na jej łamach w formie artykułów znalazły się wybrane z wystawy teksty, a także mapa znajdujących się na terenie Pruszkowa skrzynek kontaktowych WSK. Teksty: Iwona Burzyńska; redakcja i skład: Maciej Boenisch

Jan Szczepkowski – kronikarz Pruszkowa. Wspomnienia, artykuły, felietony. Tom I: 1901-1929

Pierwszy tom antologii pism wybranych Jana Szczepkowskiego – pruszkowskiego literata, dziennikarza, podróżnika i działacza społecznego – obejmuje teksty z lat 1901-1929. W tomie znalazły się m.in. artykuły relacjonujące pieszą eskapadę z Odessy do Warszawy, obszerne wspomnienia z okresu I wojny światowej, opis Pruszkowa z 1920 r., a także artykuły i felietony z „Głosu Pruszkowa” z 1919 r. oraz z „Echa Pruszkowskiego” z lat 1923–1929. Tekstom Szczepkowskiego towarzyszy kilkadziesiąt fotografii z epoki, wycinków prasowych, dokumentów i mapek, pozwalających zorientować się współczesnemu czytelnikowi w topografii dawnego Pruszkowa. Wybór tekstów i opracowanie: Maciej Boenisch; redakcja: Małgorzata Bojanowska.

Marian Skwara – „Cmentarz Żydowski w Pruszkowie” (2023)

„Cmentarz Żydowski w Pruszkowie” Mariana Skwary to pierwsza opublikowana mapa jednego z najlepiej zachowanych cmentarzy żydowskich na Mazowszu. Wydrukowany w formacie B2 plan cmentarza przedstawia rozkład budynków i macew, a także pełny spis wszystkich osób, których imiona lub nazwiska zachowały się na nagrobnych inskrypcjach. Na rewersie znajduje się krótki rys historyczny cmentarza, informacje dotyczące stanu jego zachowania, form architektonicznych stel nagrobnych, inskrypcji oraz motywów symbolicznych znajdujących się na nagrobkach. Publikację opracował graficznie Jerzy Parfianowicz, zaś merytoryczną konsultacją wsparł prof. Andrzej Trzciński. Wydanie mapy patronatem objęły: Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie oraz Towarzystwo Krajoznawcze „Krajobraz”.

Jednodniówka cyklistyczna „Cyklistówka” (2022)

Ośmiostronicowa jednodniówka cyklistyczna towarzyszyła przygotowanej na Noc Muzeów 2022 wystawie „Pruszkowskie koła. Rzecz o cyklizmie i Towarzystwie Cyklistów w Pruszkowie”. Na jej łamach w formie artykułów znalazły się wybrane z wystawy teksty oraz fotografie, a także wzmianki prasowe dotyczące działalności Towarzystwa Cyklistów w Pruszkowie z międzywojennej pruszkowskiej prasy. Teksty do jednodniówki przygotowali Maciej Boenisch i Łukasz Kubacki.

Zeszyty Muzeum Dulag 121, nr 2 – Relacje świadków (2020)

Drugi tom Zeszytów Muzeum Dulag 121 poświęciliśmy w całości relacjom świadków historii. Od momentu powstania Muzeum w 2010 r. zbieramy wspomnienia oraz nagrywamy wywiady z byłymi więźniami obozu przejściowego w Pruszkowie oraz osobami udzielającymi im pomocy na terenie obozu i poza jego murami. Pobyt w obozie był jedynie etapem exodusu ludności Warszawy i okolicznych miejscowości. Zbierane świadectwa dotyczą więc nie tylko przeżyć w samym obozie, ale także czasu Powstania, drogi do Pruszkowa, wywózki z Dulagu 121 do miast i wsi Generalnego Gubernatorstwa, obozów koncentracyjnych i obozów pracy przymusowej na terenie III Rzeszy, czasem wreszcie powrotu do zburzonej stolicy po jej wyzwoleniu. Wybierając relacje do niniejszego tomu, staraliśmy się ukazać złożoność i różnorodność tragicznych losów więźniów obozu Durchgangslager 121 oraz niosących im pomoc. Są to wspomnienia traumatyczne, często niechętnie opowiadane, lecz niezwykle cenne dla zrozumienia historii sprzed kilkudziesięciu lat.

Iwona Burzyńska – Wychodząc z cienia. Historia Bolesława Pajączka ps. Groźny (2020)

Publikacja przybliża sylwetkę Bolesława Pajączka ps. Groźny – zapomnianego bohatera Polskiego Państwa Podziemnego, który swoje młodzieńcze lata poświęcił na walkę o niepodległą ojczyznę najpierw z niemieckim okupantem, a następnie z sowieckim reżimem. Po wyjściu z więzienia na mocy amnestii 12 maja 1956 r. Bolesław Pajączek zamieszkał w Pruszkowie, angażując się w społeczne sprawy miasta. Po upadku systemu komunistycznego w Polsce stał się jednym z pomysłodawców powstania Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Pruszkowie. Głównym materiałem źródłowym wykorzystanym w książce był pozostawiony przez Bolesława Pajączka rękopis jego życiorysu, w którym dokładnie opisał on przebieg swojej działalności w ramach kozienickich organizacji konspiracyjnych w latach 1939–1949. Publikacja powstała również w oparciu o kwerendę w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie i Kielcach. Nie zabrakło w niej również podstawowych informacji dotyczących kontekstu historycznego, pozwalających czytelnikowi widzieć historię Bolesława Pajączka na szerszym tle epoki, w której przyszło mu żyć.

Wielka Wojna. Pruszków 1914-1918. Relacje prasowe, wspomnienia, dokumenty (2020)

W pierwszym tomie serii Pruskoviana/Antologie przypominamy relacje prasowe, reportaże, dokumenty, wspomnienia oraz fotografie dokumentujące życie Pruszkowa i najbliższych okolic podczas I wojny światowej. Lata 1914–1918 to w historii Pruszkowa okres zarazem tragiczny i przełomowy. Armie niemiecka i rosyjska dwukrotnie przechodziły przez miasteczko, pozostawiając za sobą zniszczone fabryki, budynki użyteczności publicznej i setki domów. Z głodem i bezrobociem, będącymi konsekwencjami wojennych zniszczeń, mieszkańcy Pruszkowa borykali się jeszcze długo po zakończeniu wojny. Jednocześnie był to czas wytężonej pracy społecznej. Powstałe wówczas instytucje ratownictwa społecznego – Komitety Obywatelskie i Rada Miejscowa Opiekuńcza, stanowiły kuźnię kadr samorządowych Pruszkowa, który w listopadzie 1916 roku uzyskał prawa miejskie. Opublikowane w antologii teksty oraz fotografie ukazywały się na bieżąco w prasie codziennej („Kurjer Warszawski”), w tygodnikach („Świat” czy „Tygodnik Ilustrowany”) czy oddzielnych tomach, bądź już po zakończeniu wojny jako wspomnienia w prasie lokalnej („Echo Pruszkowskie”, „Głos Pruszkowa”). Są to relacje uczestników wydarzeń – dziennikarzy opisujących wydarzenia z frontu oraz mieszkańców Pruszkowa i najbliższych okolic. Partnerem wydania antologii była Książnica Pruszkowska, która użyczyła do publikacji wiele fotografii. Relacje wybrał i opracował Maciej Boenisch.

Żbikowianka (2019)

Jednodniówka „Żbikowianka” wydana została w 2019 roku w ramach projektu „Jednodniowe Muzeum Żbikowa” zrealizowanego podczas Nocy Muzeów. Czterostronicowa gazeta prezentuje dwa obszerne artykuły poświęcone dziejom Żbikowa. Znawcy lokalnej historii Marian Skwara przedstawia syntetyczny rys historii Żbikowa, jako biskupiej wsi, robotniczej osady, a następnie dzielnicy Pruszkowa. Elżbieta Olędzka opisuje zaś dzieciństwo spędzone na Żbikowie – miejsca zabaw, życie ulicy, mieszkańców. Artykułom towarzyszą archiwalne fotografie pochodzące z archiwum Książnicy Pruszkowskiej, partnera projektu, oraz ze zbiorów prywatnych. Redaktor publikacji: Maciej Boenisch; opracowanie graficzne: Jakub Sudra.

Samorządność i Niepodległość. Pruszków w dobie walki o niepodległość 1844-1928 (2018)

Okolicznościowy album Samorządność i Niepodległość , wydany w 100. rocznicę odzyskania niepodległości, poświęcony jest wątkom niepodległościowym w historii Pruszkowa, Żbikowa i Tworek, począwszy od połowy XIX w., kiedy otwarcie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej dało impuls do rozwoju miejscowości, poprzez wydarzenia Rewolucji 1905 r. i Wielkiej Wojny, aż do końca pierwszej dekady po jej zakończeniu. Jej bohaterami są osoby zaangażowane w szeroko pojętą działalność niepodległościową na terenie miasta – w działalność organizacji bojowych, tworzenie polskiej oświaty i kultury, budowanie przemysłu i instytucji społecznych. Na 176 stronach albumu, obok opowieści o pruszkowskich wątkach niepodległościowych, znajdą Państwo ponad 130 reprodukcji fotografii, map, afiszy i dokumentów, a także bogaty wybór przedruków i wyimków z ówczesnej prasy i wspomnień. Publikacja powstała dzięki wsparciu finansowemu PGNiG/Termika.

Pruszkowski Spacerownik Niepodległościowy (2017)

W ramach Pruszkowskiego Tygodnia z Niepodległą przygotowaliśmy dla  Państwa niezwykły spacerownik po Pruszkowie. Wzorowana na planie miasta z 1912 r. mapa pozwoli Państwu ruszyć śladem pruszkowskich dążeń niepodległościowych – osób, organizacji i instytucji związanych z walką o wolność i niepodległość w latach 1892-1918. Wydanie „Pruszkowskiego Spacerownika Niepodległościowego” dofinansowano ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2021 w ramach Programu Dotacyjnego „Niepodległa”.

Pruszkowska Niepodległa (2017)

W przygotowanej w ramach Pruszkowskiego Tygodnia z Niepodległą jednodniówce rocznicowej przeczytają Państwo interesujące artykuły poświęcone pruszkowskim dążeniom niepodległościowym. Oprócz autorskich tekstów w „Pruszkowskiej Niepodległej” przedrukowaliśmy dla Państwa także artykuły poświęcone pruszkowskiemu oddziałowi Polskiej Organizacji Wojskowej z „Głosu Pruszkowa”, który ukazał się w dziesiątą rocznicę odzyskania niepodległości, a także protokół z posiedzenia Rady Miejskiej 18 listopada 1918 r. Wydanie „Pruszkowskiej Niepodległej” dofinansowano ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2021 w ramach Programu Dotacyjnego „Niepodległa”.

Pocztówki niepodległościowe (2017)

W ramach Pruszkowskiego Tygodnia z Niepodległą przygotowaliśmy dla Państwa trzy pocztówki okolicznościowe związane z pruszkowskimi dążeniami niepodległościowymi. Fotografie pochodzą ze zbiorów Książnicy Pruszkowskiej oraz z prywatnych kolekcji. Pocztówki do wyczerpania nakładu dostępne w siedzibie Muzeum Dulag 121 oraz do pobrania na stronie internetowej Muzeum. Wydanie okolicznościowych pocztówek dofinansowano ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2021 w ramach Programu Dotacyjnego „Niepodległa”.

Solidarność i wsparcie. Katalog (2016)

Katalog powstał jako uzupełnienie przygotowanej w 2015 roku przez Muzeum Dulag 121 wystawy planszowej Solidarność i wsparcie, poświęconej szeroko zakrojonej akcji pomocowej na rzecz wypędzonych, którą zorganizowały legalnie i konspiracyjnie działające organizacje pomocowe oraz tysiące wolontariuszy. Choć akcja dotyczyła setek tysięcy warszawiaków, temat ten nie doczekał się dotychczas szerszego opracowania. Katalog w zwięzłej i przystępnej formie przedstawia kolejne etapy wygnania i tułaczki, formy pomocy udzielonej wygnanym oraz organizacje, które zaangażowały się w pomoc. Obok materiałów prezentowanych na wystawie – fragmentów raportów organizacji pomocowych, archiwalnych fotografii i dokumentów oraz autorskich infografik i map – w katalogu znajdą Państwo bogaty wybór relacji świadków historii oraz materiały archiwalne, które nie znalazły się na wystawie.
Katalog do nabycia w siedzibie Muzeum Dulag 121 w cenie 10 zł.

Katalog Muzeum Dulag 121 (2015)

W Katalogu Muzeum Dulag 121 w przekrojowy sposób opowiadamy o tematyce, którą zajmuje się Muzeum, a także o jego misji, działalności i roli jaką odgrywa dla społeczności Pruszkowa i okolic. Najważniejsza jest dla nas historia i pamięć o obozie Durchgangslager 121, o losach wypędzonych z Warszawy podczas Powstania Warszawskiego i tuż po jego zakończeniu oraz o akcji pomocowej zorganizowanej na ich rzecz na terenie Pruszkowa i w innych miejscach, do których trafiali warszawiacy. Dlatego pierwsza część Katalogu poświęcona jest ich historii, którą opowiadamy w pięciu rozdziałach, prezentując archiwalne fotografie, mapy i fragmenty relacji świadków historii. W części drugiej opowiadamy o naszej pracy: rozpoczętych projektach, działalności badawczej, edukacyjnej i popularyzatorskiej. W Katalogu znajdą Państwo również wszelkie praktyczne informacje dotyczące Muzeum: dane kontaktowe, godziny otwarcia, ceny biletów i wskazówki dojazdu. Publikacja w wersji polskiej i angielskiej do nabycia w Muzeum Dulag 121 w cenie 6 zł.

Zeszyty Muzeum Dulag 121, nr 1 (2015)

Zeszyty Muzeum Dulag 121 to czasopismo historyczne, w którym publikujemy artykuły historyczne, materiały archiwalne oraz reprodukcje dokumentów i fotografii związanych z tematyką, której poświęcone jest Muzeum. Pierwszy numer Zeszytów dotyczy tematu akcji pomocowej dla wypędzonych z Warszawy w trakcie Powstania Warszawskiego i po jego zakończeniu zorganizowanej na terenie Pruszkowa oraz okolicznych miast i miejscowości – Milanówka, Podkowy Leśnej, Brwinowa, Grodziska Mazowieckiego, Łowicza i Błonia. Prezentujemy w nim wybrane teksty, raporty z badań, komunikaty badawcze i świadectwa przygotowane na zorganizowaną w 2014 roku przez Muzeum Dulag 121 konferencję popularno-naukową „Ocalić wypędzonych. Pomoc mieszkańców Pruszkowa i okolicznych miejscowości więźniom obozu przejściowego Durchgangslager 121 (Dulag 121). Sierpień 1944 – styczeń 1945”, wzbogacone o wybór map i fotografii. Zeszyty do nabycia w cenie 18 zł w Muzeum Dulag 121 i wybranych księgarniach.

Ścieżki historii (2014)

Ścieżki Historii – niezwyczajny przewodnik po miejscowościach Powiatu Pruszkowskiego jest owocem konkursu gimnazjalnego „Ścieżki historii”. Uczniowie gimnazjów z Nowej Wsi, Pruszkowa, Otrębus, Brwinowa, Nadarzyna, Piastowa i Raszyna przygotowali 10 tras spacerowych po miejscowościach powiatu pruszkowskiego prezentujących ich XX-wieczną historię i kulturę. Formuła przewodnika – inspirowana questingiem, geocachingiem i grami terenowymi – umożliwia odkrywanie na nowo historii miejsc, obiektów i ważnych postaci związanych z dziejami miejscowości powiatu. Powstało atrakcyjne narzędzie edukacyjne do wykorzystania podczas lekcji bądź podczas weekendowych spacerów z rodziną. Ilustracje przygotowała młoda graficzka Karolina Kotowska. Projekt został dofinansowany ze środków: Muzeum Historii Polski w ramach programu „Patriotyzm Jutra 2014”, Starostwa Powiatu Pruszkowskiego i Fundacji Kronenberga przy Citi Handlowy. Książka dostępna jest bezpłatnie w Muzeum Dulag 121 do wyczerpania zapasów, a także do pobrania w formacie pdf na stronie Muzeum.

Mieszkańcy powiatu pruszkowskiego w Powstaniu Warszawskim. Biogramy (2014)

W 2014 roku nakładem Starostwa Pruszkowskiego ukazał się I tom słownika biograficznego Mieszkańcy powiatu pruszkowskiego w Powstaniu Warszawskim.
Na książkę składa się 460 not biograficznych, przedstawiających sylwetki mieszkańców obecnego Powiatu Pruszkowskiego, którzy brali udział w walkach Powstania Warszawskiego w stolicy bądź na terenie Pruszkowa i okolicznych miejscowości. Muzeum Dulag 121 wniosło istotny wkład w prace nad jego powstaniem. Noty biograficzne tworzone były na bazie materiałów zebranych przez Zdzisława Zaborskiego, Jana Cierlińskiego oraz Muzeum Dulag 121, a opracowywane były przez Zdzisława Zaborskiego oraz Aleksandrę Wojdę. Publikację można nabyć w siedzibie Muzeum w cenie 25 zł.

Folder Makiety (2013)

Od 2013 roku na antresoli Muzeum prezentowana jest makieta obozu Durchgangslager 121, wykonana na podstawie archiwalnych fotografii, dokumentacji konserwatorskiej oraz relacji świadków. Jej uzupełnieniem jest folder makiety przedstawiający topografię obozu w 1944 roku oraz opis i historię poszczególnych budynków, obejmującą zarówno czasy, gdy służyły one jako hale naprawcze Warsztatów Kolejowych, jak i okres funkcjonowania obozu Dulag 121. Obok map i fotografii zrekonstruowanych obiektów w folderze znajdą Państwo wybór relacji świadków historii, które pomogły grupie plastyków pod kierunkiem Wojciecha Zasadniego w wiernym odtworzeniu terenu obozu i zabudowań, w których przetrzymywani byli wypędzeni z Warszawy. Publikacja do nabycia w siedzibie Muzeum w cenie 3 zł.

Głos Pruszkowa (od 2015)

Od września 2015 roku Muzeum Dulag 121 gości na łamach „Głosu Pruszkowa” z cyklem „Historie opowiedziane po latach”. Co miesiąc na stronie sygnowanej logo Muzeum ukazują się krótkie reportaże historyczne oraz fragmenty wspomnień dotyczących pobytu w obozie DUrchgangslager 121, wojennych przeżyć, a także reprodukcje archiwalnych dokumentów i fotografii. Do tej pory ukazały się wspomnienia: Barbary Skrzyńskiej, Krystyny Czerny-Wodzyńskiej, Jacka Krzemińskiego, Marii Strzębały, Jerzego Danielewicza, Heleny Michniewskiej, Teresy Gozdyry, Elżbiety Gutowskiej-Niedziałek, Teresy Bartkowskiej, Janusza Feinera, Andrzeja Kurca, Danuty Charkiewicz, Zofii Boglewskiej-Hulanickiej, pp. Szczepanowskich, Aliny Komperdy, Haliny Gniadek, Wiktora Lesieckiego, Eleonory Ostrowskiej oraz Haliny Augustyniak.

A. D. Sławińska, Kiedy kłamstwo było cnotą (2015)

W 2015 roku Muzeum Dulag 121 objęło patronatem i włączyło się w prace nad drugim, uzupełnionym o objaśnienia oraz dodatkowe materiały archiwalne wydaniem książki Anny Danuty Sławińskiej Kiedy kłamstwo było cnotą. Wspomnienia z pracy w obozie przejściowym w Pruszkowie 2 IX 1944 – 16 I 1945. Anna Danuta Sławińska podczas Powstania Warszawskiego była sanitariuszką w punkcie sanitarnym w Szpitalu Zakaźnym św. Stanisława na Woli, skąd 12 sierpnia dotarła do obozu przejściowego w Pruszkowie. Między 2 września 1944 r. a 16 stycznia 1945 r. pracowała na jego terenie najpierw jako sanitariuszka, a potem tłumaczka przy komisji lekarskiej. Była jedną z niewielu osób, które w obozie pracowały przez tak długi czas. Kiedy kłamstwo było cnotą to najobszerniejsze z wydanych dotąd świadectw dotyczących obozu Dulag 121. Tym cenniejsze, że Autorka pracując w Pruszkowie jako tłumaczka przy komisji lekarskiej, miała bezpośredni kontakt zarówno z osobami wysiedlonymi z Warszawy, polskim personelem pomocniczym, jak i z niemieckimi władzami zarządzającymi obozem. Jej wspomnienia stanowią jedno z podstawowych źródeł wiedzy o ich działalności oraz wzajemnych między nimi relacji, a także warunków panujących w pruszkowskim obozie.
Książka do nabycia w siedzibie Muzeum Dulag 121.